Postęp w hodowli czarnej maliny w Polsce
Pierwszy, polski prywatny program hodowli czarnej maliny prowadzony jest od 2012 r. w Spółce Niwa Hodowla Roślin Jagodowych w Brzeznej. Jest to jeden z największych tego typu programów prowadzonych na Świecie pod względem liczby wykonanych kombinacji krzyżówkowych. Głównym celem jest uzyskanie odmiany pozbawionej kolców lub o ograniczonej kolczastości, owocującej na tegorocznych pędach, dedykowanej do przetwarzania i na rynek owoców świeżych. W 2017 r. program został rozszerzony i wspierany ze środków rządowych i unijnych (nr grantu POIR.01.01.01-005/17). Wprowadzenie do hodowli R. idaeus oraz R. neglectus P., przyspieszyło postęp pod względem wielkości owoców w siewkach maliny czarnej (owoce klonu NR1613401 miały 5,5 g). Uzyskano również klony o wyższej zawartości ekstraktu (NR178601 osiągnął 12,1° Brix). Cztery purpurowe klony: NR120801, NR1418501, NR1418502, NR1418802 miały podwyższoną zawartość witaminy C (powyżej 2 mg / 100 g s.m.). Obserwowano również podwyższoną zawartość antocyjanów w przypadku kilku klonów maliny (tabela 3). Klon maliny purpurowej NR139501, który został zgłoszony do ochrony prawnej w 2019 roku pod nazwą ‘Heban’ charakteryzował się doskonałym smakiem i wysoką zawartością przeciwutleniaczy, porównywalną do owoców czarnej maliny (tabela 2). Wskaźnik DPPH w przypadku omawianego klonu był wyższy niż w przypadku czarnej maliny ‘Jewel’. Wysokie wartości antyoksydacyjne posiada również malina purpurowa o numerze hodowlanym R176001. Oznacza to, że maliny purpurowe powinny również zostać zaliczone do grupy super owoców.
W chwili obecnej ze względu na wysokie zawirusowanie dostępnych odmian czarnej maliny, istnieje pilna potrzeba odtworzenia rynku czarnej maliny w Polsce. W Spółce Niwa wytypowano dwa interesujące klony hodowlane, jeden owocujący na dwuletnich pędach we wczesnym terminie (NR1755301), drugi powtarzający owocowanie (NR1711902). Charakteryzują się one wysoką zawartością ekstraktu (odpowiednio 11,8 i 13,0 % Brix). Owoce są jędrne i nadają się do transportu.
 |
 |
- Zawartość antocyjanów w badanych klonach hodowlanych. Badania własne w ramach grantu: POIR.01.01.01-005/17. Niwa Brzezna 2020.
| Klon/odmiana | Zawartość antocyjanów mg cyanidyn-3glucoside/100 ml świeżego soku |
| NR159105 | 621,8 |
| Mac Black | 489,1 |
| NR173502 | 407,7 |
| Niwot | 411,8 |
| NR1613903 | 399,0 |
| NR1711903 | 385,5 |
| NR1712801 | 371,1 |
| NR176502 | 344,6 |
| Jewell | 324,0 |
| NR1820102 | 313,2 |
Tabela 2. Składniki chemioprewencyjne w liofilizowanym proszku z owoców i nasion czarnej maliny zbieranych w 1997, 2001 i 2006 roku.
| Składniki | Rok zbioru* | ||
| 1997 | 2001 | 2006 | |
| Wapń | 215,0 | 175, 0 | 188,0 |
| Selen* | <5,0 | <5,0 | <5,0 |
| Cynk | 2,7 | 2,3 | 2,2 |
| α-Caroten | <0,02 | <0,02 | <0,03 |
| β-Carotene | <0,02 | 0,06 | <0,07 |
| α-Tocopherol | n.d. | n.d. | 10,4 |
| γ-Tocopherol | n.d. | n.d. | 11,2 |
| Folate | 0,06 | 0,08 | 0,14 |
| β-Sitosterol | 80,10 | 88,80 | 110,00 |
| Campesterol | 3,40 | 5,90 | 5,50 |
| Kwas elagowy | 166,30 | 185,00 | 225,00 |
| Kwas ferulowy | 17,60 | <5,00 | 47.10 |
| ρ-Coumaric acid | 9.23 | 6.82 | 6.92 |
| Kwas chlorogenowy | n.d. | n.d. | 0.14 |
| Kwercetyna | n.d. | 43,60 | 36,50 |
| Cyanidin-3-O-glucoside | n.d. | 250,00 | 278,50 |
| Cyanidin-3-O-sambubioside | n.d. | 220,00 | 56,00 |
| Cyanidin-3-O-rutinoside | n.d. | 2,002.00 | 1,790.00 |
| Cyanidin-3-O-xylosylrutinoside | n.d. | 510.00 | 853.50 |
Objaśnienie:
Skrót: n.d., nie określono.
*Wszystkie wyniki w kolumnach w roku uprawy to mg / 100 g suchej masy, z wyjątkiem selenu, który wynosi μg / 100 g suchej masy.
Tabela 3. Wartość antyoksydacyjna wybranych odmian i klonów hodowlanych z hodowli Niwy. Niwa Brzezna 2020.
| Odmiana/klon hodowlany | % zawartość suchej masy | Antocyjany mg cyanidin-3-glucoside /100 ml świeżego soku | Witamina C mg /100 g świeżej masy | FRAP 30 min mmol/100 g s.m. | 30 min DPPH mmol Trolox/100 g suchej masy | polifenole g kw galusowego/100 g s.m |
| Czarna malina owocująca na dwuletnich pędach | ||||||
| Mac Black | 18,1 | 51,4 | 1,9 | 39,8 | 3,6 | 4,1 |
| NR1755301 | 16,1 | 47,3 | 2,9 | 40,0 | 3,2 | 4,1 |
| Jewel | 19,0 | 47,3 | 2,2 | 37,4 | 1,9 | 4,0 |
| Czarna malina owocująca na tegorocznych pędach | ||||||
| Niwot | 19,4 | 75,6 | 2,2 | 34,0 | 2,0 | 3,8 |
| NR1711902 | 18,2 | 46 | 2,0 | 33,8 | 3,0 | 3,4 |
| Malina purpurowa | ||||||
| Heban | 17,0 | 51,1 | 2,0 | 28,6 | 3,2 | 3,4 |
| NR176001 | 18,6 | 68,3 | 2,0 | 33,0 | 2,8 | 3,4 |
Źródło: Badania wykonane przez dr Mirosław Krośniak, UJ Wydział farmaceutyczny, Uniwersytet Jagieloński, – Collegium Medicum, Zakład Bromatologii, w ramach projektu współfinansowanego przez NCBiR (Nr grantu POIR.01.01.01-0005/17).
